Na een relatieve
windstilte van enkele jaren (de laatste echte
nationale staking in de private
sector is ondertussen al 8 jaar geleden) kondigde de socialistische vakbond BBTK-SETCa
op donderdag 12 september na het “Federaal Beroepscomité Gezondheidszorg” een
nationale staking aan op 8 oktober. Eerder werd een stakingsaanzegging ingediend
door alle vakbonden die ingaat vanaf 17 september. Over de beweegredenen van de
acties gaan we later in de tekst uitgebreid op in.
1. Over actieplannen,
koudwatervrees en …
Op het bewuste Federaal
Beroepscomité werd een voorstel van actieplan voorgelegd aan de aanwezige vakbondsafgevaardigden
en secretarissen waar in grote lijnen zowel de afdeling Brussel-Halle-Vilvoorde
(BHV) als de medewerkers van Polsslag zich kunnen in vinden. In de discussie
die volgde, leek de afdeling BHV echter vrij geïsoleerd te staan door het volledige
actievoorstel te steunen.
Anderzijds lijkt het ons
ook niet zo verstandig om 8 oktober eenzijdig als nationale stakingsdag af te
kondigen zonder dit vooraf met de LBC te bespreken, gezien het absolute
overwicht van deze vakbond in Vlaanderen. De Franstalige tegenhanger van LBC,
de CNE, liet alvast weten hetzelfde actieplan te volgen. Het is echter een
publiek geheim in de sector dat BBTK-SETCa en CNE meestal in combo optreden,
soms tegen LBC in. Wat gaat er in Vlaanderen gebeuren als LBC iets compleet anders
beslist? We kunnen alleen maar vaststellen dat de profileringsdrang van sommige
vakbondslui spijtig genoeg de (noodzakelijke) samenwerking tussen de diverse
vakbonden niet meteen in positieve zin beïnvloedt.
Naschrift 18/09/2013: Wat
LBC betreft, lijkt het weinig waarschijnlijk dat zij op de kar springen
van BBTK-SETCa/CNE aangezien hun volgende nationale belangengroep (in
BBTK-termen is dit "beroepscomité") voor de ziekenhuizen pas op 18
oktober doorgaat ...
Naschrift 24/09/2013: Vandaag maakte LBC op zijn website, wittewoede.be, bekend ook actie te voeren op 8 oktober. Dit is blijkbaar beslist door een college van LBC-secretarissen.
Het oorspronkelijke voorstel
tot actieplan dat voorlag, was het volgende en verliep in 3 fasen:
- Van 17 september tot 30 september een
informatiecampagne in de instellingen door pamflettenacties,
personeelsvergaderingen enz.
- Van 30 september tot en met 4 oktober:
roterende provinciale actiedagen (elke dag in een andere provincie) Zo
blijven de acties een volledige week in de media.
- Op 8 oktober nationale staking
De tweede fase van
het actieplan waarrond kennelijk heel wat Babylonische spraakverwarring
bestond, werd afgeschoten door de woordvoerders van de Waalse afdelingen en de
Vlaamse afdelingen kunnen in de praktijk niets concreets beslissen zolang LBC
zijn plannen niet heeft bekendgemaakt. Uiteraard moeten we in het achterhoofd
houden dat de krachtsverhoudingen in BHV en Wallonië gunstiger uitpakken voor
de socialistische vakbond. Een extra complicerende factor is natuurlijk ook het
feit dat heel wat instellingen wél degelijk over lokale CAO’s beschikken die op
nationaal vlak nét het struikelblok vormen.
2. Lessen trekken uit
positieve ervaringen.
BBTK-SETCa BHV trok 8
jaar geleden stoutmoedig op eigen kracht in de regio een actieplan op gang
waarbij de andere vakbonden geen enkele andere keuze hadden dan te volgen. De
toenmalige mosterd werd gehaald bij de mijnwerkersstakingen in Groot-Brittannië
begin jaren ’80, uiteraard aangepast aan de sector en de concrete situatie. BBTK-SETCa
BHV is meteen ook de grootste afdeling en heeft dan nog eens extra gewicht
wegens de grote concentratie van universitaire en andere grote ziekenhuizen in
het Brusselse. Zulke positieve en leerrijke
ervaringen zorgen ervoor dat de militanten van BHV doorgaans een andere
kijk op de zaken hebben … En misschien er toch even aan herinneren dat de
afdeling bestaat uit zowel Nederlandstaligen als Franstaligen terwijl de andere
vakbonden in de regio gesplitst zijn op basis van taal.
Gezien de autonomie
van de afdelingen bij BBTK kan het natuurlijk nog alle kanten op. De afdeling
BHV komt pas op maandag 23 september samen met het “Regionaal Beroepscomité
Ziekenhuizen” waar mogelijke acties definitief zullen bediscussieerd en beslist
worden. In de persmededeling van BBTK laat men de mogelijkheid van acties bij
werkgeversfederaties open. Laat ons hopen dat de verschillende acties in de verschillende
landsdelen bij de verschillende vakbonden
een “creatieve en cumulatieve kakafonie” vormen die daadwerkelijk de druk
kunnen verhogen op de werkgevers én geen omgekeerd (demobiliserend) effect
hebben.
3. De druk wordt ook
op andere terreinen opgevoerd.
Buiten het actieplan
worden er ook nog andere methoden ingezet om de druk op de werkgevers te
verhogen. Zolang de situatie geblokkeerd zit, zullen de vakbonden niet langer
zetelen in de sociale fondsen van de sector. Ook wordt er aan de individuele vakbondsdelegaties
gevraagd om de druk op te voeren door in de eigen instelling een bepaald
document niet te ondertekenen. Het gaat hem om de attestering voor het
ministerie met betrekking tot het barema 1.35 voor de zorgkundigen. De periode
voor de attestering loopt af op 31/10/2013. Geen attestering betekent ook géén
financiering …
Sommige delegaties
hebben echter dit document al getekend. De werkgevers die om strategische
redenen echter steeds tot op het laatste moment wachten om documenten (waar
financiering aan vast hangt) te laten ondertekenen in de Ondernemingsraad,
zullen nu bedrogen uitkomen.
4. Even ter
verduidelijking
De term “paritair
comité” (PC) heeft voor doorwinterde syndicalisten geen geheimen maar alvorens
we van wal steken met ons verhaal zullen we dit misschien eerst eens kort
uitleggen zodanig onderstaande tekst ook leesbaar is voor gewone stervelingen.
Wat is een paritair
comité?
Een paritair comité is een Belgisch overlegorgaan
tussen werkgevers en werknemers waar men voornamelijk onderhandelt over
collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) en toezicht houdt op de uitvoering
ervan. Per sector bestaat er een paritair comité (met toebehorend nummer) dat
samengesteld is uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van de grote vakbonden
en van de werkgeversorganisaties. Akkoorden die in het PC afgesloten worden,
zijn bindend voor de hele sector. Het PC heeft echter ook de opdracht om
geschillen tussen werkgevers en werknemers te voorkomen of bij te leggen en
advies te verlenen aan de Nationale Arbeidsraad (NAR) en de regering.
5. Relaas van een
processie van Echternach …
Dat het afsluiten van
collectieve arbeidsovereenkomsten steeds gepaard gaat met de nodige
vertragingsmanoeuvres, is niet echt nieuws in het PC 330 voor de federale
sectoren van de gezondheidszorg. Maar het geduld van de werknemers en hun
vakbonden kent ook zijn grenzen. In een pamflet van ABVV Social Profit (mei
2013) lezen we dat tijdens het Paritair Comité in mei: “ (…) er misschien geen mirakel maar dan toch een half
mirakel heeft plaatsgevonden.” Er werden immers niet minder dan 3 (drie!) CAO’s
ondertekend! In andere paritaire comités is dit misschien de gewoonste zaak van
de wereld maar niet in dat van de federale gezondheidsdiensten: daar worden
reeds maandenlang heel wat CAO’s geblokkeerd door de werkgeversfederaties. We
geven even kort een overzicht van die getekende CAO’s in mei:
- De CAO over de risicogroepen waardoor er
middelen voor vorming voorzien worden.
- Verderzetting van het beruchte “project 600” waardoor jaarlijks
200 werknemers (de opleiding duurt 3 jaar waardoor er dus steeds 600
personen in het systeem zitten) uit de sector de opleiding verpleegkunde
kunnen aanvangen in dagonderwijs met behoud van loon mét bijkomende financiering
voor de vervanging voor de werkgever.
- De CAO die de mobiele equipes regelt in
de rusthuizen. De mobiele equipes in de ziekenhuizen ( Colla + Onkelinx)
zijn reeds langer operationeel.
Echter heel wat andere
CAO’s blijven tot op vandaag onaangeroerd liggen:
- Tijdskrediet conform CAO 103 van de
Nationale Arbeidsraad: 1/5 de tijdskrediet vanaf 50 jaar na 28 jaar
anciënniteit en recht op 36 maanden halftijds tijdskrediet met motief
- Brugpensioen op 58 jaar. De wet laat toe
deze CAO nog met 1 jaar te verlengen tot eind 2014. Het is vooral
werkgeversfederatie Santhea die koppig weigert deze CAO te ondertekenen.
De andere werkgevers zijn kennelijk solidair …
- Brugpensioen op 56 jaar na 20 jaar
nachtdienst
- Harmonisering naar barema 1.35 voor alle
zorgkundigen. In het “mini-mini sociaal akkoord 2013” hebben de
vakbonden met de regering afgesproken dat alle zorgkundigen barema 1.35
moeten krijgen. De regering heeft hiervoor 1.250.000 Euro uitgetrokken. Indien
het barema 1.35 niet toegepast wordt, verliest een zorgkundige minstens
150 Euro per maand! De werkgevers weigeren echter halsstarrig hierover een
CAO op sectorniveau af te sluiten. Werkgevers kunnen kennelijk zonder
probleem een regeringsbesluit naast zich neerleggen. Twee maten, twee
gewichten …
- Vormingsinspanningen waarbij dit een
individueel recht is.
- Jaarlijkse vakantie van 2 opeenvolgende
weken met 3 weekends
6. De echte inzet
Het is eigenaardig om
vast te stellen dat in heel wat instellingen (indien dat juridisch mogelijk was)
gelijkaardige CAO’s op bedrijfsniveau wél werden ondertekend. We hebben zo een
donkerbruin vermoeden dat de werkgevers de ondertekening van de betreffende
CAO’s koppelen aan andere dossiers.
Sommige werkgevers zijn
van mening dat het personeel al méér dan genoeg verlof krijgt vooral met
betrekking tot de zogenaamde “landingsbanen” die inhouden dat men vroeger vanaf
50 jaar 4/5den KON gaan werken in het systeem van tijdskrediet. Zonder
sector-CAO is dit enkel nog mogelijk vanaf 55 jaar. Achter gesloten deuren
durven werkgevers ook wel al eens het systeem van ADV-dagen (ArbeidsDuurVerkorting)
in twijfel trekken omwille van het personeelstekort. Het systeem van ADV-dagen
is uniek voor de sector en heeft al bewezen de uitstroom daadwerkelijk tegen te
gaan. We moeten immers volgens regering en patronaat met zijn allen langer aan
de slag blijven … Dankzij dit systeem blijven de werknemers in onze sector in
vergelijking met de andere het langst actief op de werkvloer.
Het systeem van
ADV-dagen in de sector verschilt van doelgroep tot doelgroep maar voor de
verpleegkundigen geldt de meest gunstige regeling. Verpleegkundigen krijgen
vanaf 45 jaar voor een voltijdse betrekking één dag extra verlof per maand,
vanaf 50 jaar 2 dagen per maand en vanaf
55 jaar 3 dagen per maand. Men kan ook de ADV-dagen (per individuele schijf)
weigeren en in de plaats kiezen voor een extra premie of beide combineren. De
keuze tussen ADV-dagen en premie geldt enkel voor de verpleegkundigen. De
premie kan serieus oplopen: op 45 jaar bedraagt de premie 5,26 % van het loon,
op 50 jaar 10,52 % en op 55 jaar 15,78 %. Dit ADV-systeem wordt dan ook meer
dan terecht door de werknemers en hun vakbonden beschouwd als “het fort van de
sector” dat door harde strijd is verworven en waar de werkgevers met hun fikken
moeten afblijven.
Het uitblijven van
dergelijke collectieve arbeidsovereenkomsten op nationaal vlak laat heel wat
werknemers in de onzekerheid leven en laat hen met heel wat vragen achter. Hoe
zit het met de zogenaamde landingsbanen: zal ik vanaf 50 jaar op 1/5
tijdskrediet kunnen of pas vanaf 55 jaar? Kan ik nog op 58 of op 56 (na 20 jaar
nachtarbeid) op brugpensioen of moet ik tot mijn 62e op mijn tanden
bijten? Waarom word ik als zorgkundige niet uitbetaald aan het barema 1.35
terwijl dit bij 90% van mijn collega’s al het geval is? (De instellingen
krijgen hiervoor sowieso de passende financiering maar kennelijk verkiezen
sommige werkgevers de rest rechtstreeks in hun zakken te steken)
7. Chronologie
Op maandag 10 juni gingen BBTK-SETCa en de CNE over tot actie tijdens de
vergadering van PC 330 in
het Ministerie van Werk. Spijtig genoeg vond de vakbondsleiding van zowel de
liberale vakbond als de LBC het kennelijk nog te vroeg om uit hun sloffen te
schieten. Ongeveer 250 vakbondsafgevaardigden deden de vertegenwoordigers van
de werkgeversfederaties spitsroede lopen. Sommige vertegenwoordigers namen het
nogal sportief op terwijl er anderen waren die er veel minder konden om lachen
en een minderheid durfde zelfs de werknemers niet onder ogen komen: zij
verkozen een alternatieve vluchtroute tot het gebouw.
De werkgevers bleven
echter doof voor de eisen van de actievoerders: tijdens de vergadering van het
PC lieten de werkgevers terloops nog even horen dat ze wel bereid waren “verder
te onderhandelen.” BBTK-SETCa verliet onmiddellijk de zaal, de andere vakbonden
wachtten nog 5 minuten tijdens dewelke nog eens formeel gevraagd werd of er
iets ondertekend ging worden en stapten bij het te verwachten antwoord
vervolgens ook naar buiten.
Op woensdag 12 juni kwam het gemeenschappelijk vakbondsfront bijeen om
zich over de problematiek te beraden. Daar werd besloten om op het paritair
comité van maandag 8 juli een ultimatum te stellen: ofwel wordt er dan een
reeks van 5 CAO’s ondertekend (2 van brugpensioen, tijdskrediet, harmonisering
1.35 en vorming) ofwel wordt er ter plaatse een stakingsaanzegging gedaan voor
september. De enige CAO die als spreekwoordelijke wortel kan dienen voor de
werkgevers is die van de vorming waar een financiering aan vast hangt van 0,10
% van de totale loonmassa in de sector. Bij het uitblijven van een akkoord
dreigt deze financiering de sector te verlaten.
Op donderdag 13 juni ging een Federaal Beroepscomité door van BBTK-SETCa
Gezondheidzorg. Hier werd de discussie gevoerd welke “hardere acties” er na de
vakantie dienen gevoerd te worden. Uiteraard moet BBTK ook overleggen met de
andere vakbonden. Bij sommige vakbondsleiders is er de laatste tijd echter
weinig animo voor actie te bespeuren … Het idee dat door BHV naar voor
geschoven werd, heeft zijn nut al bewezen tijdens de stakingen in 2005 en wordt
ook door de medewerkers van Polsslag verdedigd, uiteraard in een vorm aangepast
aan de huidige situatie.
Maandag 8 juli: “All is
quiet on the Western front.” Zoals verwacht, beweegt er niets op de vergadering van het laatste
PC voor de vakantie. Voor de stakingsaanzegging wordt gewacht tot het PC van 9
september aangezien er tijdens de zomermaanden toch geen actie kan gevoerd
worden.
Maandag 9 september: Nog steeds noppes en een
schouderklopje. Een stakingsaanzegging wordt ingediend door alle vakbonden die
ingaat vanaf 17 september.
Op maandag 14 oktober gaat het paritair comité “van
de waarheid” door.
8. Hoe de medewerkers
van Polsslag “harde actie” en een “actieplan” zien.
Van de
folkloristische kermisoptochten in Brussel waarvoor de witte woede ondertussen
gekend is, liggen de werkgevers niet wakker. “Vingerknipstakingen” in de
volledige sector voor een langere tijd werken niet: pogingen in het verleden
hebben dit meer dan genoeg bewezen. Dit komt er meestal op neer dat enkel de
harde kern van delegees zich in staking zet zonder echter enig effect te hebben
op de werking van het ziekenhuis. Onder
“harde actie” verstaan we een actie die zowel efficiënt (met zo weinig mogelijk inspanning maximaal effect
bekomen) als gepland is
(gecoördineerd en passend in een actieplan dat indien nodig de acties
geleidelijk aan kan uitbreiden)
Het concrete voorstel
houdt in dat er in elke regio (Vlaanderen, BHV en Wallonië) telkens 1
ziekenhuis wordt gekozen (waar bij voorkeur nog geen gelijkaardige CAO’s op
bedrijfsvlak zijn ondertekend) om een ECHTE staking te organiseren. Bedoeling
is de staking in elk betreffend ziekenhuis op een andere dag in de week te
organiseren - dinsdag, woensdag en donderdag wegens de specifieke
(anti-)stakingswetgeving in de sector - zodanig de acties een ganse week in het
nieuws blijven én het tevens ook mogelijk maakt om met vliegende piketten uit
andere vakbondsafdelingen en instellingen de stakingsactie te ondersteunen. Een
piket van 10 man of één van 100 … maakt een enorm psychologisch verschil en is
ook heel wat praktischer om de toegang(en) af te sluiten en te controleren.
Indien na deze actieweek de werkgevers volharden in de boosheid kan dezelfde
methode herhaald worden tot ze van gedacht veranderen.
Coördinatie via een
regionaal stakerscomité
Zo een aanpak
veronderstelt uiteraard dat er onder de verschillende vakbonden ook duidelijke
afspraken gemaakt worden om de acties in goede banen te leiden. Een voorbereidend
regionaal stakerscomité dat bestaat uit zowel secretarissen én
vakbondsafgevaardigden van de verschillende vakbonden én instellingen kan hier
een niet-onbelangrijke rol spelen. Vanuit de praktijk weten we dat centralisme en
verticale communicatie (het beruchte “top-down”) in de vakbond verstikkend én
verdelend kan werken. Horizontale communicatie kan de betrokkenheid van de
militanten en het wederzijds begrip verhogen en zo de samenwerking enkel maar
ten goede komen. Samen sterk … want we vechten voor hetzelfde!
9. Besparingen:
gezondheidszorg overal kind van de rekening in Europa
We zouden haast
vergeten dat dit alles zich afspeelt in een context van zware besparingen wat
deels de onwil van de werkgevers in het sociaal overleg verklaart (die via deze
weg de regering onder druk willen zetten om “meer melk” te geven)
De gezondheidszorg is
een gemakkelijke prooi voor de besparingshaaien: het is immers een sector waar
heel veel geld mee gemoeid is (en dus veel valt weg te halen ook) én door
allerhande (anti-)stakingswetten efficiënt verzet door de werknemers zeer
moeilijk (maar niet onmogelijk!) te organiseren is. Het gaat hem ook niet over
megawinsten van multinationals of banken die een soort van koninklijke
onschendbaarheid genieten voor de besparingshakbijlen maar over diensten aan de
bevolking waarvan we weten dat politici er niet bepaald wakker van liggen. In
Spanje wil de regering de publieke gezondheidzorg verregaand privatiseren en in
Griekenland is de gezondheidszorg gedegradeerd tot één van een beter
ontwikkelingsland. In Nederland dreigen in de thuiszorg alleen al 50.000 jobs
verloren te gaan en 170.000 mensen hun zorg te verliezen. Aanvankelijk was er
sprake van 100.000 geschrapte jobs …Honderden verzorgingshuizen moeten de
deuren sluiten wegens besparingen. Een mooi voorbeeld waartoe verregaande
commercialisering van de zorg kan toe leiden. In België moet de regering voor
2014 een extra 3,5 miljard euro besparen en raad eens twee keer welke sector
opnieuw het gelag zal betalen …
Creatief in besparen
…
Het is dan ook meer
dan normaal dat in deze omstandigheden de sociale vrede met moeite kan behouden
worden. De regering draait de geldkraan meer en meer toe voor de instellingen
die op hun beurt moeten saneren wat op zijn beurt ook zijn impact heeft op het
personeel en de patiënten. Wat die saneringen in de ziekenhuizen betreft, tonen
de werkgevers heel wat inspiratie: betalend maken van de personeelsparking,
uitbesteding van diensten (zoals bijvoorbeeld de dienst sterilisatie, de
schoonmaak, de keuken) niet-vervanging van personeel dat op pensioen gaat, het
terugbrengen van de minimumpersoneelsbezetting ’s nachts op de PAAZ
(psychiatrische afdeling in een algemeen ziekenhuis) van de wettelijk
verplichte 2 naar 1 “via een omwegje”… Onlangs maakte werkgeversfederatie Verso
bekend dat de openstaande vacatures in de ziekenhuizen die tot voor kort jaar
na jaar stegen, plots gehalveerd (- 50%!) zijn. Dit wordt verklaard door
enerzijds de toevloed in de studierichting verpleegkunde waardoor vacatures
vlotter ingevuld worden maar ook door de regeringsbesparingen.
Sommige directies
geven de voorkeur aan “slimme besparingen” door de efficiëntie te verhogen door
bijvoorbeeld de stocks te halveren, de kosten voor materiaal te drukken door
groepsaankopen (wat voor een regionaal ziekenhuis al snel tot enkele 100.000’en
euro’s per jaar kan oplopen) Zulke besparingen zijn echter geen optie voor
ziekenhuizen die nu al op hun tandvlees zitten (en de impact van de besparingen
zal zich maar zwaar laten voelen vanaf 2014)
Onder het mom van de
crisis worden de sociale verworvenheden en ons sociaal opvangnet
teruggeschroefd en afgebroken aan een steeds sneller tempo terwijl de
multinationals en de banken buiten schot blijven. Het gaat hier duidelijk over
politieke keuzes: het behoud van megawinsten voor de enkelingen of een deftig
leven voor de “99%.”
Voor ons is de optie voor een
democratisch-socialistische maatschappij die voorziet in de behoeften van de
bevolking dan ook meer dan vanzelfsprekend. De syndicale strijd heeft dan ook
meer dan ooit nood aan een politiek verlengstuk dat durft te breken met de
neoliberale besparingslogica en het kapitalisme tout court.
