maandag 16 september 2013

Dossier federale sectoren gezondheidszorg: acties om het immobilisme te doorbreken.

Na een relatieve windstilte van enkele jaren (de laatste echte
nationale staking in de private sector is ondertussen al 8 jaar geleden) kondigde de socialistische vakbond BBTK-SETCa op donderdag 12 september na het “Federaal Beroepscomité Gezondheidszorg” een nationale staking aan op 8 oktober. Eerder werd een stakingsaanzegging ingediend door alle vakbonden die ingaat vanaf 17 september. Over de beweegredenen van de acties gaan we later in de tekst uitgebreid op in. 

1. Over actieplannen, koudwatervrees en … 

Op het bewuste Federaal Beroepscomité werd een voorstel van actieplan voorgelegd aan de aanwezige vakbondsafgevaardigden en secretarissen waar in grote lijnen zowel de afdeling Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV) als de medewerkers van Polsslag zich kunnen in vinden. In de discussie die volgde, leek de afdeling BHV echter vrij geïsoleerd te staan door het volledige actievoorstel te steunen.

Anderzijds lijkt het ons ook niet zo verstandig om 8 oktober eenzijdig als nationale stakingsdag af te kondigen zonder dit vooraf met de LBC te bespreken, gezien het absolute overwicht van deze vakbond in Vlaanderen. De Franstalige tegenhanger van LBC, de CNE, liet alvast weten hetzelfde actieplan te volgen. Het is echter een publiek geheim in de sector dat BBTK-SETCa en CNE meestal in combo optreden, soms tegen LBC in. Wat gaat er in Vlaanderen gebeuren als LBC iets compleet anders beslist? We kunnen alleen maar vaststellen dat de profileringsdrang van sommige vakbondslui spijtig genoeg de (noodzakelijke) samenwerking tussen de diverse vakbonden niet meteen in positieve zin beïnvloedt.

Naschrift 18/09/2013: Wat LBC betreft, lijkt het weinig waarschijnlijk dat zij op de kar springen van BBTK-SETCa/CNE aangezien hun volgende nationale belangengroep (in BBTK-termen is dit "beroepscomité") voor de ziekenhuizen pas op 18 oktober doorgaat ...

Naschrift 24/09/2013: Vandaag maakte LBC op zijn website, wittewoede.be, bekend ook actie te voeren op 8 oktober. Dit is blijkbaar beslist door een college van LBC-secretarissen.

Het oorspronkelijke voorstel tot actieplan dat voorlag, was het volgende en verliep in 3 fasen:

  1. Van 17 september tot 30 september een informatiecampagne in de instellingen door pamflettenacties, personeelsvergaderingen enz.
  2. Van 30 september tot en met 4 oktober: roterende provinciale actiedagen (elke dag in een andere provincie) Zo blijven de acties een volledige week in de media.
  3. Op 8 oktober nationale staking
De tweede fase van het actieplan waarrond kennelijk heel wat Babylonische spraakverwarring bestond, werd afgeschoten door de woordvoerders van de Waalse afdelingen en de Vlaamse afdelingen kunnen in de praktijk niets concreets beslissen zolang LBC zijn plannen niet heeft bekendgemaakt. Uiteraard moeten we in het achterhoofd houden dat de krachtsverhoudingen in BHV en Wallonië gunstiger uitpakken voor de socialistische vakbond. Een extra complicerende factor is natuurlijk ook het feit dat heel wat instellingen wél degelijk over lokale CAO’s beschikken die op nationaal vlak nét het struikelblok vormen. 

2. Lessen trekken uit positieve ervaringen. 

BBTK-SETCa BHV trok 8 jaar geleden stoutmoedig op eigen kracht in de regio een actieplan op gang waarbij de andere vakbonden geen enkele andere keuze hadden dan te volgen. De toenmalige mosterd werd gehaald bij de mijnwerkersstakingen in Groot-Brittannië begin jaren ’80, uiteraard aangepast aan de sector en de concrete situatie. BBTK-SETCa BHV is meteen ook de grootste afdeling en heeft dan nog eens extra gewicht wegens de grote concentratie van universitaire en andere grote ziekenhuizen in het Brusselse. Zulke positieve en leerrijke  ervaringen zorgen ervoor dat de militanten van BHV doorgaans een andere kijk op de zaken hebben … En misschien er toch even aan herinneren dat de afdeling bestaat uit zowel Nederlandstaligen als Franstaligen terwijl de andere vakbonden in de regio gesplitst zijn op basis van taal.

Gezien de autonomie van de afdelingen bij BBTK kan het natuurlijk nog alle kanten op. De afdeling BHV komt pas op maandag 23 september samen met het “Regionaal Beroepscomité Ziekenhuizen” waar mogelijke acties definitief zullen bediscussieerd en beslist worden. In de persmededeling van BBTK laat men de mogelijkheid van acties bij werkgeversfederaties open. Laat ons hopen dat de verschillende acties in de verschillende landsdelen bij de verschillende vakbonden een “creatieve en cumulatieve kakafonie” vormen die daadwerkelijk de druk kunnen verhogen op de werkgevers én geen omgekeerd (demobiliserend) effect hebben. 

3. De druk wordt ook op andere terreinen opgevoerd. 

Buiten het actieplan worden er ook nog andere methoden ingezet om de druk op de werkgevers te verhogen. Zolang de situatie geblokkeerd zit, zullen de vakbonden niet langer zetelen in de sociale fondsen van de sector. Ook wordt er aan de individuele vakbondsdelegaties gevraagd om de druk op te voeren door in de eigen instelling een bepaald document niet te ondertekenen. Het gaat hem om de attestering voor het ministerie met betrekking tot het barema 1.35 voor de zorgkundigen. De periode voor de attestering loopt af op 31/10/2013. Geen attestering betekent ook géén financiering …

Sommige delegaties hebben echter dit document al getekend. De werkgevers die om strategische redenen echter steeds tot op het laatste moment wachten om documenten (waar financiering aan vast hangt) te laten ondertekenen in de Ondernemingsraad, zullen nu bedrogen uitkomen. 

4. Even ter verduidelijking 

De term “paritair comité” (PC) heeft voor doorwinterde syndicalisten geen geheimen maar alvorens we van wal steken met ons verhaal zullen we dit misschien eerst eens kort uitleggen zodanig onderstaande tekst ook leesbaar is voor gewone stervelingen.

Wat is een paritair comité? 

Een paritair comité is een Belgisch overlegorgaan tussen werkgevers en werknemers waar men voornamelijk onderhandelt over collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) en toezicht houdt op de uitvoering ervan. Per sector bestaat er een paritair comité (met toebehorend nummer) dat samengesteld is uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van de grote vakbonden en van de werkgeversorganisaties. Akkoorden die in het PC afgesloten worden, zijn bindend voor de hele sector. Het PC heeft echter ook de opdracht om geschillen tussen werkgevers en werknemers te voorkomen of bij te leggen en advies te verlenen aan de Nationale Arbeidsraad (NAR) en de regering. 

5. Relaas van een processie van Echternach … 

Dat het afsluiten van collectieve arbeidsovereenkomsten steeds gepaard gaat met de nodige vertragingsmanoeuvres, is niet echt nieuws in het PC 330 voor de federale sectoren van de gezondheidszorg. Maar het geduld van de werknemers en hun vakbonden kent ook zijn grenzen. In een pamflet van ABVV Social Profit (mei 2013) lezen we dat tijdens het Paritair Comité in mei: “ (…) er misschien geen mirakel maar dan toch een half mirakel heeft plaatsgevonden.” Er werden immers niet minder dan 3 (drie!) CAO’s ondertekend! In andere paritaire comités is dit misschien de gewoonste zaak van de wereld maar niet in dat van de federale gezondheidsdiensten: daar worden reeds maandenlang heel wat CAO’s geblokkeerd door de werkgeversfederaties. We geven even kort een overzicht van die getekende CAO’s in  mei:


  1. De CAO over de risicogroepen waardoor er middelen voor vorming voorzien worden.
  2. Verderzetting van het beruchte “project 600” waardoor jaarlijks 200 werknemers (de opleiding duurt 3 jaar waardoor er dus steeds 600 personen in het systeem zitten) uit de sector de opleiding verpleegkunde kunnen aanvangen in dagonderwijs met behoud van loon mét bijkomende financiering voor de vervanging voor de werkgever.
  3. De CAO die de mobiele equipes regelt in de rusthuizen. De mobiele equipes in de ziekenhuizen ( Colla + Onkelinx) zijn reeds langer operationeel.

Echter heel wat andere CAO’s blijven tot op vandaag onaangeroerd liggen:

  1. Tijdskrediet conform CAO 103 van de Nationale Arbeidsraad: 1/5 de tijdskrediet vanaf 50 jaar na 28 jaar anciënniteit en recht op 36 maanden halftijds tijdskrediet met motief
  2. Brugpensioen op 58 jaar. De wet laat toe deze CAO nog met 1 jaar te verlengen tot eind 2014. Het is vooral werkgeversfederatie Santhea die koppig weigert deze CAO te ondertekenen. De andere werkgevers zijn kennelijk solidair …
  3. Brugpensioen op 56 jaar na 20 jaar nachtdienst
  4. Harmonisering naar barema 1.35 voor alle zorgkundigen. In het “mini-mini sociaal akkoord 2013” hebben de vakbonden met de regering afgesproken dat alle zorgkundigen barema 1.35 moeten krijgen. De regering heeft hiervoor 1.250.000 Euro uitgetrokken. Indien het barema 1.35 niet toegepast wordt, verliest een zorgkundige minstens 150 Euro per maand! De werkgevers weigeren echter halsstarrig hierover een CAO op sectorniveau af te sluiten. Werkgevers kunnen kennelijk zonder probleem een regeringsbesluit naast zich neerleggen. Twee maten, twee gewichten …
  5. Vormingsinspanningen waarbij dit een individueel recht is.
  6. Jaarlijkse vakantie van 2 opeenvolgende weken met 3 weekends

6. De echte inzet

Het is eigenaardig om vast te stellen dat in heel wat instellingen (indien dat juridisch mogelijk was) gelijkaardige CAO’s op bedrijfsniveau wél werden ondertekend. We hebben zo een donkerbruin vermoeden dat de werkgevers de ondertekening van de betreffende CAO’s koppelen aan andere dossiers.

Sommige werkgevers zijn van mening dat het personeel al méér dan genoeg verlof krijgt vooral met betrekking tot de zogenaamde “landingsbanen” die inhouden dat men vroeger vanaf 50 jaar 4/5den KON gaan werken in het systeem van tijdskrediet. Zonder sector-CAO is dit enkel nog mogelijk vanaf 55 jaar. Achter gesloten deuren durven werkgevers ook wel al eens het systeem van ADV-dagen (ArbeidsDuurVerkorting) in twijfel trekken omwille van het personeelstekort. Het systeem van ADV-dagen is uniek voor de sector en heeft al bewezen de uitstroom daadwerkelijk tegen te gaan. We moeten immers volgens regering en patronaat met zijn allen langer aan de slag blijven … Dankzij dit systeem blijven de werknemers in onze sector in vergelijking met de andere het langst actief op de werkvloer.

Het systeem van ADV-dagen in de sector verschilt van doelgroep tot doelgroep maar voor de verpleegkundigen geldt de meest gunstige regeling. Verpleegkundigen krijgen vanaf 45 jaar voor een voltijdse betrekking één dag extra verlof per maand, vanaf 50 jaar  2 dagen per maand en vanaf 55 jaar 3 dagen per maand. Men kan ook de ADV-dagen (per individuele schijf) weigeren en in de plaats kiezen voor een extra premie of beide combineren. De keuze tussen ADV-dagen en premie geldt enkel voor de verpleegkundigen. De premie kan serieus oplopen: op 45 jaar bedraagt de premie 5,26 % van het loon, op 50 jaar 10,52 % en op 55 jaar 15,78 %. Dit ADV-systeem wordt dan ook meer dan terecht door de werknemers en hun vakbonden beschouwd als “het fort van de sector” dat door harde strijd is verworven en waar de werkgevers met hun fikken moeten afblijven.

Het uitblijven van dergelijke collectieve arbeidsovereenkomsten op nationaal vlak laat heel wat werknemers in de onzekerheid leven en laat hen met heel wat vragen achter. Hoe zit het met de zogenaamde landingsbanen: zal ik vanaf 50 jaar op 1/5 tijdskrediet kunnen of pas vanaf 55 jaar? Kan ik nog op 58 of op 56 (na 20 jaar nachtarbeid) op brugpensioen of moet ik tot mijn 62e op mijn tanden bijten? Waarom word ik als zorgkundige niet uitbetaald aan het barema 1.35 terwijl dit bij 90% van mijn collega’s al het geval is? (De instellingen krijgen hiervoor sowieso de passende financiering maar kennelijk verkiezen sommige werkgevers de rest rechtstreeks in hun zakken te steken) 

7. Chronologie 


Op maandag 10 juni gingen BBTK-SETCa en de CNE over tot actie tijdens de vergadering van PC 330 in het Ministerie van Werk. Spijtig genoeg vond de vakbondsleiding van zowel de liberale vakbond als de LBC het kennelijk nog te vroeg om uit hun sloffen te schieten. Ongeveer 250 vakbondsafgevaardigden deden de vertegenwoordigers van de werkgeversfederaties spitsroede lopen. Sommige vertegenwoordigers namen het nogal sportief op terwijl er anderen waren die er veel minder konden om lachen en een minderheid durfde zelfs de werknemers niet onder ogen komen: zij verkozen een alternatieve vluchtroute tot het gebouw.

De werkgevers bleven echter doof voor de eisen van de actievoerders: tijdens de vergadering van het PC lieten de werkgevers terloops nog even horen dat ze wel bereid waren “verder te onderhandelen.” BBTK-SETCa verliet onmiddellijk de zaal, de andere vakbonden wachtten nog 5 minuten tijdens dewelke nog eens formeel gevraagd werd of er iets ondertekend ging worden en stapten bij het te verwachten antwoord vervolgens ook naar buiten.


Op woensdag 12 juni kwam het gemeenschappelijk vakbondsfront bijeen om zich over de problematiek te beraden. Daar werd besloten om op het paritair comité van maandag 8 juli een ultimatum te stellen: ofwel wordt er dan een reeks van 5 CAO’s ondertekend (2 van brugpensioen, tijdskrediet, harmonisering 1.35 en vorming) ofwel wordt er ter plaatse een stakingsaanzegging gedaan voor september. De enige CAO die als spreekwoordelijke wortel kan dienen voor de werkgevers is die van de vorming waar een financiering aan vast hangt van 0,10 % van de totale loonmassa in de sector. Bij het uitblijven van een akkoord dreigt deze financiering de sector te verlaten.

Op donderdag 13 juni ging een Federaal Beroepscomité door van BBTK-SETCa Gezondheidzorg. Hier werd de discussie gevoerd welke “hardere acties” er na de vakantie dienen gevoerd te worden. Uiteraard moet BBTK ook overleggen met de andere vakbonden. Bij sommige vakbondsleiders is er de laatste tijd echter weinig animo voor actie te bespeuren … Het idee dat door BHV naar voor geschoven werd, heeft zijn nut al bewezen tijdens de stakingen in 2005 en wordt ook door de medewerkers van Polsslag verdedigd, uiteraard in een vorm aangepast aan de huidige situatie.

Maandag 8 juli: “All is quiet on the Western front.” Zoals verwacht, beweegt er niets op de vergadering van het laatste PC voor de vakantie. Voor de stakingsaanzegging wordt gewacht tot het PC van 9 september aangezien er tijdens de zomermaanden toch geen actie kan gevoerd worden.

Maandag 9 september: Nog steeds noppes en een schouderklopje. Een stakingsaanzegging wordt ingediend door alle vakbonden die ingaat vanaf 17 september.

Op maandag 14 oktober gaat het paritair comité “van de waarheid” door.

8. Hoe de medewerkers van Polsslag “harde actie” en een “actieplan” zien.

Van de folkloristische kermisoptochten in Brussel waarvoor de witte woede ondertussen gekend is, liggen de werkgevers niet wakker. “Vingerknipstakingen” in de volledige sector voor een langere tijd werken niet: pogingen in het verleden hebben dit meer dan genoeg bewezen. Dit komt er meestal op neer dat enkel de harde kern van delegees zich in staking zet zonder echter enig effect te hebben op de werking van het ziekenhuis. Onder “harde actie” verstaan we een actie die zowel efficiënt (met zo weinig mogelijk inspanning maximaal effect bekomen) als gepland is (gecoördineerd en passend in een actieplan dat indien nodig de acties geleidelijk aan kan uitbreiden)

Het concrete voorstel houdt in dat er in elke regio (Vlaanderen, BHV en Wallonië) telkens 1 ziekenhuis wordt gekozen (waar bij voorkeur nog geen gelijkaardige CAO’s op bedrijfsvlak zijn ondertekend) om een ECHTE staking te organiseren. Bedoeling is de staking in elk betreffend ziekenhuis op een andere dag in de week te organiseren - dinsdag, woensdag en donderdag wegens de specifieke (anti-)stakingswetgeving in de sector - zodanig de acties een ganse week in het nieuws blijven én het tevens ook mogelijk maakt om met vliegende piketten uit andere vakbondsafdelingen en instellingen de stakingsactie te ondersteunen. Een piket van 10 man of één van 100 … maakt een enorm psychologisch verschil en is ook heel wat praktischer om de toegang(en) af te sluiten en te controleren. Indien na deze actieweek de werkgevers volharden in de boosheid kan dezelfde methode herhaald worden tot ze van gedacht veranderen.

Coördinatie via een regionaal stakerscomité

Zo een aanpak veronderstelt uiteraard dat er onder de verschillende vakbonden ook duidelijke afspraken gemaakt worden om de acties in goede banen te leiden. Een voorbereidend regionaal stakerscomité dat bestaat uit zowel secretarissen én vakbondsafgevaardigden van de verschillende vakbonden én instellingen kan hier een niet-onbelangrijke rol spelen. Vanuit de praktijk weten we dat centralisme en verticale communicatie (het beruchte “top-down”) in de vakbond verstikkend én verdelend kan werken. Horizontale communicatie kan de betrokkenheid van de militanten en het wederzijds begrip verhogen en zo de samenwerking enkel maar ten goede komen. Samen sterk … want we vechten voor hetzelfde!

9. Besparingen: gezondheidszorg overal kind van de rekening in Europa

We zouden haast vergeten dat dit alles zich afspeelt in een context van zware besparingen wat deels de onwil van de werkgevers in het sociaal overleg verklaart (die via deze weg de regering onder druk willen zetten om “meer melk” te geven)

De gezondheidszorg is een gemakkelijke prooi voor de besparingshaaien: het is immers een sector waar heel veel geld mee gemoeid is (en dus veel valt weg te halen ook) én door allerhande (anti-)stakingswetten efficiënt verzet door de werknemers zeer moeilijk (maar niet onmogelijk!) te organiseren is. Het gaat hem ook niet over megawinsten van multinationals of banken die een soort van koninklijke onschendbaarheid genieten voor de besparingshakbijlen maar over diensten aan de bevolking waarvan we weten dat politici er niet bepaald wakker van liggen. In Spanje wil de regering de publieke gezondheidzorg verregaand privatiseren en in Griekenland is de gezondheidszorg gedegradeerd tot één van een beter ontwikkelingsland. In Nederland dreigen in de thuiszorg alleen al 50.000 jobs verloren te gaan en 170.000 mensen hun zorg te verliezen. Aanvankelijk was er sprake van 100.000 geschrapte jobs …Honderden verzorgingshuizen moeten de deuren sluiten wegens besparingen. Een mooi voorbeeld waartoe verregaande commercialisering van de zorg kan toe leiden. In België moet de regering voor 2014 een extra 3,5 miljard euro besparen en raad eens twee keer welke sector opnieuw het gelag zal betalen …

Creatief in besparen …

Het is dan ook meer dan normaal dat in deze omstandigheden de sociale vrede met moeite kan behouden worden. De regering draait de geldkraan meer en meer toe voor de instellingen die op hun beurt moeten saneren wat op zijn beurt ook zijn impact heeft op het personeel en de patiënten. Wat die saneringen in de ziekenhuizen betreft, tonen de werkgevers heel wat inspiratie: betalend maken van de personeelsparking, uitbesteding van diensten (zoals bijvoorbeeld de dienst sterilisatie, de schoonmaak, de keuken) niet-vervanging van personeel dat op pensioen gaat, het terugbrengen van de minimumpersoneelsbezetting ’s nachts op de PAAZ (psychiatrische afdeling in een algemeen ziekenhuis) van de wettelijk verplichte 2 naar 1 “via een omwegje”… Onlangs maakte werkgeversfederatie Verso bekend dat de openstaande vacatures in de ziekenhuizen die tot voor kort jaar na jaar stegen, plots gehalveerd (- 50%!) zijn. Dit wordt verklaard door enerzijds de toevloed in de studierichting verpleegkunde waardoor vacatures vlotter ingevuld worden maar ook door de regeringsbesparingen.

Sommige directies geven de voorkeur aan “slimme besparingen” door de efficiëntie te verhogen door bijvoorbeeld de stocks te halveren, de kosten voor materiaal te drukken door groepsaankopen (wat voor een regionaal ziekenhuis al snel tot enkele 100.000’en euro’s per jaar kan oplopen) Zulke besparingen zijn echter geen optie voor ziekenhuizen die nu al op hun tandvlees zitten (en de impact van de besparingen zal zich maar zwaar laten voelen vanaf 2014)

Onder het mom van de crisis worden de sociale verworvenheden en ons sociaal opvangnet teruggeschroefd en afgebroken aan een steeds sneller tempo terwijl de multinationals en de banken buiten schot blijven. Het gaat hier duidelijk over politieke keuzes: het behoud van megawinsten voor de enkelingen of een deftig leven voor de “99%.”

Voor ons is de optie voor een democratisch-socialistische maatschappij die voorziet in de behoeften van de bevolking dan ook meer dan vanzelfsprekend. De syndicale strijd heeft dan ook meer dan ooit nood aan een politiek verlengstuk dat durft te breken met de neoliberale besparingslogica en het kapitalisme tout court.