Al heel wat jaren wisten beleidsmakers
dat we ons aan een rampzalig personeelstekort en dito arbeidsomstandigheden in
de zorg konden verwachten. Maar net zoals bij de klimaatbeweging bleef kordate
actie vanwege de overheden achterwege, geruchtmakende tv-reportages over de
ouderenzorg ten spijt. Pas eind vorig jaar werd een “TASKFORCE ACTIEPLAN
4.0” opgericht die een beleid moet uitstippelen dat een antwoord biedt
op het groeiende personeelstekort in zorg en welzijn. De taskforce bestaat uit
vertegenwoordigers van de vakbonden, werkgevers en de overheden. Deze kwam
reeds één keer samen maar kan alvast niet verdacht worden van revolutionaire
ideeën of out-of-the-box denken: veel
verder dan het opsommen van de traditionele batterij aan maatregelen komt men voorlopig
niet.
Alarmerende cijfers
Volgens werkgeversorganisatie
Verso zullen er in Vlaanderen tot 2026
jaarlijks zo’n 46.000 nieuwe collega’s in de ziekenhuizen, kinderopvang,
rusthuizen, etc. moeten bijkomen. In 2008 stonden er
tegenover 100 oudere werknemers (50-plus) 98 jonge medewerkers, in 2016 is dat amper
60. De vervangingsvraag stijgt dus. Dat zijn er telkens 10.000 meer dan in de afgelopen vijf jaar (+ 28 procent) Volgens
Verso verlaat één op acht werknemers de sector (excl. de 55-plussers) Wat het tekort aan
verpleegkundigen betreft, spreken volgende cijfers boekdelen: in 2017 behaalden 4.683 studenten een diploma in de verpleegkunde tegenover 10.370 openstaande vacatures bij de VDAB. Ongeveer de helft van de studenten die aan een
opleiding begint, behaalt ook effectief de eindmeet. Volgens de meest recente
cijfers (2016) zijn er in Vlaanderen 120.555 mensen die
gemachtigd zijn om het verpleegkundig
beroep uit te oefenen. Hiervan waren 88.110
actief als verpleegkundige. Het Belgisch totaal van verpleegkundigen met een
visum bedraagt 202.402 met 143.470 actief in het beroep. Van de 58.932 niet-actieve verpleegkundigen
in België zijn er 29.303 of 50% op pensioen.
Importeren van buitenlandse
zorgwerkers?
Gezien de tekorten aan zorgwerkers een internationaal
fenomeen zijn, lijkt dit een doekje voor het bloeden. Naar aanleiding van de
staking van verpleegkundigen en vroedvrouwen in Ierland op 30 januari 2019 voerden
meer dan 250 Ierse verpleegkundigen actie met een spandoek voor het bekende
operahuis in Sydney (Australië) Op de spandoek stond te lezen: “Geef
ons een reden om naar huis terug te keren!” In Duitsland verzet de vakbond
ver.di zich met klem tegen de ongebreidelde import van zorgwerkers … om deze
collega’s te beschermen tegen de leugenachtige verhalen waarmee ze geronseld
worden door commerciële bedrijven én de bijhorende wurgcontracten (immense
boetes als ze het contract verbreken eens ze de realiteit op de werkvloer leren
kennen)
De grapjassen van Armonea …
In de aanloop naar deze betoging
vond Armonea, de commerciële rusthuisuitbater, het nodig om in een opiniestuk een
absurd ballonnetje op te laten: “Minder verpleegkundigen lossen het tekort
aan verpleegkundigen op.” Het argument bij uitstek is dat in de Waalse WZC’s minder
verpleegkundigen ingezet worden. Een woonzorgcentrum met 100 bewoners in Vlaanderen moet
over 11,37 voltijdse verpleegkundigen beschikken, in Wallonië maar 7,83 … De zorgzwaarte en complexiteit van de
zorg neemt echter hand over hand toe naarmate onze bejaarden ouder worden én
(terecht) steeds langer wachten eer ze verhuizen naar een WZC. Maar dat zal
waarschijnlijk maar “een detail” zijn voor een bedrijf dat in eerste instantie
winst moet genereren in plaats van zorg. Het vervangen van duurdere verpleegkundigen door goedkopere anderen kan de winst gevoelig opdrijven … De discussie over een
doorgedreven functiedifferentiatie in de zorg is al jaren bezig maar het is een
brug te ver als men bij voorbaat uitgaat van minder (en welke?) verpleegkundigen.
We verwijzen hierbij naar de discussie
over de uitbreiding van het takenpakket van de zorgkundige: één van de
hervormingen van Maggie De Block die door het voortijdig vallen van de regering
op pauze staat.
De ‘healthcare assistant’
Armonea lijkt mee te gaan met de enge en
elitaire visie op het verpleegkundig zorgdomein van de bestuurders van de
verpleegkundige beroepsorganisaties. Deze pleiten al langer (tot nu toe
tevergeefs) voor een healthcare assistant / ziekenhuisassistent op HBO 5 niveau
waarbij zowel de huidige zorgkundigen als de HBO 5 verpleegkundigen zouden verdwijnen.
Toch even op wijzen dat in Vlaanderen 45% van de verpleegkundigen een HBO 5 of
‘A2’ diploma op zak hebben.
Meer nodig dan ‘voorzichtige
stapjes’ …
We vloeken niet
in de kerk als we stellen dat de sociale akkoorden in de Vlaamse en federale zorgsectoren
een voorzichtig stapje vooruit zijn maar in het perspectief van de zich
ontwikkelende zorgcrisis helemaal niet volstaan.
Het plan van
de vakbonden voor de ouderenzorg is een stap in de goede richting. In de WZC’s zijn er momenteel gemiddeld
0,64 personeelsleden per bewoner. De vakbonden eisen een concreet plan dat naar
1 personeelslid per bewoner toewerkt. Verder eist het vakbondsfront nieuwe
personeelsnormen en voldoende financiering van de overheid die rekening houden
met de gestegen zorgzwaarte van de bewoners. Een andere eis is de uitbreiding
van de mobiele equipes om het werk werkbaar te houden. En last but not least:
een verbod op het uitkeren van winst in de zorg. Gemeenschapsgeld dient niet om aandeelhouders rijker te maken!
Radicale eisen voor het daadwerkelijk oplossen van de zorgcrisis
Om werkbaar werk op lange termijn in de sector mogelijk te maken, ijveren wij voor een radicale arbeidsduurvermindering (naar het voorbeeld van zorgexperimenten in Scandinavië) met behoud van loon en compenserende aanwervingen. Dit in combinatie met een verbod op (on)vrijwillige deeltijdse arbeid. Deeltijdse arbeid maakt de vrouw immers financieel meer afhankelijk in of buiten het gezin. Gezien de zorgsector een uitgelezen vrouwensector is, pleiten we ook voor massale investeringen in aangepaste kinderopvang én het verregaand socialiseren van de huishoudelijke taken. Zo een programma gaat uit van de behoeften van de werknemers in de sector en niet van “wat mogelijk is” voor politici en werkgevers, laat staan de commerciële geldwolven. De jonge klimaatstakers hebben het reeds aangetoond: als we onze toekomst laten afhangen van de goede wil van politici en werkgevers … dan zijn we zwaar gesjareld!
